Relic, Sea Fever, The VVitch, The Babadooks là những bộ phim kinh dị kiểu mới dạy ta cách sống hòa thuận với thực tại đen tối
Chúng ta đang sống trong một thực tại biến động. Đại dịch COVID-19 đang càn quét qua mọi ngóc ngách trên thế giới và giam cầm chúng ta trong nhà với nguy cơ tái dịch luôn chực chờ.
Xứ sở của tự do – Mỹ – thì chìm trong biểu tình sắc tộc vì cái chết của George Floyd, Breonna Taylor và Elijah McClain và nhiều nạn nhân da màu khác nữa đã bỏ mạng dưới tay lực lượng hình cảnh. Trái Đất tiếp tục bị thay đổi khí hậu giày xéo. Trong khi đó, những kẻ ngạo mạn và ngu xuẩn đã chiếm lấy chính quyền, bỏ ngoài tai nỗi thống khổ của người dân, và gạt những cộng đồng yếu thế sang bên lề xã hội.
“Mọi chuyện ổn cả” – Trích từ truyện ngắn của K.C. Green. Chúng ta dần trở thành chú chó đang ngồi uống trà giữa đám cháy trong mẩu chuyện ấy. Năm tệ hại này đã qua quá nửa, cánh truyền thông thì liên tục đưa tin về các tai họa và những tin tức ảm đạm khiến chúng ta tê dại trước nửa năm chìm trong khổ sở đang chờ phía trước.
Bất an và khổ sở, mắc kẹt trong nhà, chúng ta dần trở nên bất lực không thể làm gì với các mối tai họa nữa. Trong tình hình đó, làm sóng phim kinh dị mới trỗi dậy nhằm phản ánh chính nỗi bất lực ấy trong ta trong việc đối mặt với tổn thương – hoặc ít nhất là truyền tải thông điệp cách sống sót mới của nhân loại: ngừng chống cự và chấp nhận hiện thực.
Relic dẫn đầu làn sóng phim kinh dị kiểu mới
Bộ phim Relic do Natalie Erika James xây dựng, hoàn toàn mang thông điệp như trên, dưới bầu không khí ám ảnh lấy cảm hứng Hereditary. Khi người mẹ ngoài 80 Edna (Robyn Nevin) biến mất bí ẩn, con gái Kay (Emily Mortimer) và cháu gái Sam (Bella Heathcote) dọn về ngôi nhà xưa cũ nhằm truy tìm nguyên nhân cho sự mất tích của bà.
Edna đột ngột trở về, thuyết phục Kay và Sam ở lại chăm sóc bà khi cả 3 cùng nhau điều tra nguyên nhân. Edna bắt đầu biểu hiện những hành vi bất thường. Bà tỏ ra hung dữ với con gái, cơ thể xuất hiện những vết bầm kỳ lạ. Bệnh tình của Edna ngày càng nặng nề và bắt đầu nói chuyện với thế lực vô hình nào đó.
Trong Relic, drama gia đình dần trở thành nỗi ác mộng khủng khiếp. Nhưng khác với Hereditary, các nhân vật ngày càng chấp nhận sống chung với tình trạng của Edna, cũng như quá khứ hắc ám và tương lai ảm đạm đang chờ của gia đình.
Relic nhắc nhở người xem phim kinh dị có ý nghĩa vượt lên những pha hù dọa và cảm xúc cực đoan. Cốt lõi của thể loại này là đưa ra cách tiếp cận hiện thực kinh hoàng. Relic là bộ phim về cách con người lý giải những thảm cảnh tồi tệ nhất của cuộc sống.
Đó chính là chức năng của dòng phim kinh dị. Theo truyền thống, các bộ phim kinh dị thể hiện những nỗi sợ mang tính xã hội và văn hóa dưới dạng những hình tượng siêu nhiên, hành động tàn ác cùng cực của con người và trên hết là viêc chiến thắng các con quái vật, theo nghĩa bóng và nghĩa đen, sau những cuộc đấu tranh gian khổ.
Nhưng phim kinh dị là một thể loại linh hoạt. Ngày nay, một dòng kinh dị mới trỗi dậy, nơi mà những con quái vật ở bất cứ dạng nào không nhất thiết phải bị đánh bại, mà được chấp nhận thành một phần của cuộc sống. Các nhân vật trong đây chào đón nỗi kinh hoàng thay vì chiến đấu một mất một còn với chúng.
Thế giới nội tâm là một thực thể kinh dị
Từ thập niên 2010, thể loại kinh dị mới này đã thể hiện qua dự án như The Babadook, Her Only Living Son, Crimson Peak (Guillermo del Toro), Tiger Are Not Afraid (Issa Lopez), The Witch (Robert Eggers), và gần đây nhất là Sea Fever (Neasa Hardiman).
Nhưng, trong suốt lịch sử kinh dị, công thức chấp nhận hiện thực này được thể hiện rõ nhất qua tác phẩm Jacob’s Ladder của đạo diễn Adrian Lyne. Bộ phim kể về một người lính từng tham chiến ở Việt Nam học cách chấp nhận với những con quỷ nội tâm thay vì chống cự chúng.
Biên kịch Bruce Joel Rubin của bộ phim đã tóm tắt thông điệp trên trong màn độc thoại của Louis (Danny Aiello) gửi đến người bạn Jacob Singer (Tim Robbins). Nhân vật chính liên tục nhìn thấy những ảo ảnh từ người con trai đã qua đời cho đến những nhân dạng vô diện quái dị với các xúc tu: “Thứ duy nhất chịu đọa đày dưới Địa Ngục là phần người không biết buôn bỏ cuộc sống trong ta”.
Lời thoại dựa trên câu nói của nhà thần học Meister Eckhart: “Ký ức, những thứ chúng ta luôn bấu víu khi sống. Chúng được thanh tẩy dưới đó (Địa Ngục). Nhưng đó không phải là hình phạt…Đó là cách linh hồn ta được giải phóng. Vì thế, nếu chúng ta sợ hãi cái chết và tiếp tục níu kéo cuộc sống, chúng ta chỉ thấy những con quỷ đang hủy hoại từng phần của cuộc sống đó. Nhưng nếu chúng ta chấp nhận cái chết, thì những con quỷ sẽ hóa thiên thần, giải thoát ta khỏi thế tục”.
Hãy đối mặt với thực tại
Quay lại với Relic, nếu có một cách tốt hơn lý giải cái kết yên bình của bộ phim, hay sự cộng sinh sởn gai ốc thể hiện ở The Babadook, hay sự nỗi kinh hoàng trong The Witch, thì nó chưa tồn tại ở dòng kinh dị kiểu mới này.
Luận điểm cốt yếu của Jacob’s Ladder đến nay vẫn còn nguyên giá trị của nó: không có cái kết nào kinh hoàng hơn việc con quỷ trong các câu chuyện này chiến thắng ngay khi màn hình tối lại, báo hiệu cái kết của phim đã đến, thế nhưng, khi phim kinh dị tập trung vào việc thể hiện nỗi sợ, nó cũng dạy ta cách đối mặt với chính những nỗi sợ ấy.
Điều này không thể đúng hơn trong trường hợp của Sea Fever, câu chuyện về những thủy thủ mắc kẹt giữa biển và các con quái vật lượn lờ bên dưới mặt nước, tương tự như Relic. Ở trường hợp của Sea Fever, các nhân vật trong đây cố gắng tìm hiểu những sinh vật kỳ lạ kia hơn là cách để giết chúng. Còn với Relic, Kay và Sam lại tìm lòng trắc ẩn cho Edna ngay cả khi bà là trung tâm của nỗi kinh hoàng và căn nhà của ba người ngày càng trông giống một mê cung không lối thoát được đặt giữa 4 bức tường.
Những bộ phim thế này lập luận rằng nếu chúng ta không thể hiểu được nỗi sợ, chúng ta vẫn có thể sống chung hoặc ít nhất là chịu được sự hiện diện của chúng. Nỗi kinh hoàng mà của Relic, Sea Fever, và Jacob’s Ladder có thể được tóm gọn trong chữ “tạm ổn”. Chúng ta có thể đối mặt với chúng, chúng ta có chịu đựng và dung dưỡng chúng. Nhưng những bộ phim này vẫn có những khoảng lặng ngầm tố cáo sự bất thường của hành động này.
Rằng không có gì là bình thường ở việc nhân vật chính chấp nhận chứa chấp các thế lực dị biệt này. Thông điệp chính luôn là chúng ta nên đối mặt với sự tàn khốc của xã hội, thay vì trốn tránh những điều này – một điều chúng ta nên làm trong thời buổi của bạo loạn và dịch bệnh.
Chạy trốn không giải quyết được vấn đề và việc đơn thuần chấp nhận sự tồn tại của bệnh dịch và bất công cũng không thể sửa chữa được gì. Cho nên, đám đông mới đi biểu tình và bạn nên đeo khẩu trang nơi công cộng.
Ở Relic, làm điều đúng đắn đòi hỏi sự dũng cảm và một tinh thần kiên cường như sắt thép. Nhưng, vấn đề là việc đúng đắn ấy thực chất không đúng chút nào. Giải pháp cho mớ rắc rối của Kay và Sam không thể là cách hai mẹ con chấp nhận sống cuộc sống tai họa mà cả hai đang rơi vào như một cách hiển nhiên.
Điều này tương tự việc chúng ta không thể chấp nhận cộng sinh với một hệ thống tàn bạo và bất công thành thói như hiện nay. Xét về tính thực tiễn, cái kết của Relic vô cùng đẹp và nên được nghiền ngẫm thật lâu. Nhưng trong thực tế, nơi mà chúng ta trở về sau khi buổi chiếu phim kết thúc, cái kết ấy cảnh báo chúng ta không nên cho phép bản thân cảm thấy “tạm ổn” với các nỗi sợ thuần túy.
